Αποκαλύφθηκε Μνημειακό Κτίσμα
Αρχαιολογικές ανασκαφές κοντά στην κορυφή του λόφου Παπούρα, βορειοδυτικά του Καστελίου στην Κρήτη, αποκάλυψαν ένα μνημειακό κυκλικό κτίσμα που δεν μοιάζει με κανένα άλλο που έχει βρεθεί στη μινωική αρχαιολογία. Η ανακάλυψη έγινε κατά τη διάρκεια των χωματουργικών εργασιών για το νέο διεθνές αεροδρόμιο που βρίσκεται υπό κατασκευή.
Μοναδική Αρχιτεκτονική Διάταξη
Το κτίσμα, με διάμετρο περίπου 48 μέτρα και έκταση περίπου 1800 τετραγωνικών μέτρων, βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο του λόφου. Αποτελείται από οκτώ επικαλυπτόμενους πέτρινους δακτυλίους, ο καθένας με μέσο πάχος 1,40 μέτρα και εκτιμώμενο σωζόμενο ύψος 1,7 μέτρα. Αυτοί οι δακτύλιοι είναι διατεταγμένοι σε διαφορετικά επίπεδα υψομέτρου, δημιουργώντας μια σύνθετη αρχιτεκτονική διάταξη.
Οι δακτύλιοι σχηματίζουν ένα κεντρικό κυκλικό κτίριο (ζώνη Α) με διάμετρο 15 μέτρα, που διαθέτει προεξέχουσα τοιχοποιία. Αυτό το κεντρικό κτίριο χωρίζεται σε τέσσερις τεταρτημόρια και περιβάλλεται από μια δεύτερη κύρια ζώνη (ζώνη Β) με πλάτος 6,9 μέτρα. Ακτινωτοί τοίχοι στη ζώνη Β τέμνουν τους δακτυλίους των κατώτερων επιπέδων, δημιουργώντας μικρότερους χώρους.
Η ανασκαφή αποκάλυψε μια σχεδόν λαβυρινθώδη δομή, με στενά ανοίγματα που συνδέουν τους διάφορους χώρους. Δύο πιθανές κύριες είσοδοι προς τις κεντρικές ζώνες έχουν αποκαλυφθεί στις νοτιοδυτικές και βορειοδυτικές πλευρές.
Χρονολόγηση και Πιθανή Λειτουργία
Η κύρια περίοδος χρήσης του κτίσματος φαίνεται να είναι μεταξύ 2000 και 1700 π.Χ., υποδηλώνοντας ότι πιθανότατα ιδρύθηκε λίγο πριν ή στην αρχή της Παλαιοανακτορικής περιόδου (MMI-II). Η παρουσία νεοανακτορικής κεραμικής στο στρώμα καταστροφής δείχνει ότι το μνημείο συνέχισε να χρησιμοποιείται κατά τη Νεοανακτορική περίοδο.
Η ποσότητα και ο τύπος των ευρημάτων, συμπεριλαμβανομένης μεγάλης ποσότητας ζωικών οστών, υποδηλώνουν ότι το κτίσμα μπορεί να μην χρησιμοποιήθηκε για συνεχή κατοίκηση. Αντίθετα, μπορεί να εξυπηρετούσε μια περιοδική λειτουργία, ενδεχομένως για τελετουργικές δραστηριότητες που περιλάμβαναν την κατανάλωση φαγητού, κρασιού και προσφορών.
Σημασία και Συνέπειες
Αυτό είναι το πρώτο μνημείο του είδους του που ανακαλύφθηκε και ανασκάφηκε στην Κρήτη. Το μέγεθός του, η αρχιτεκτονική πολυπλοκότητα και η σχολαστική κατασκευή του υποδηλώνουν ένα σημαντικό εγχείρημα, που απαιτούσε εξειδικευμένη τεχνογνωσία και μια ισχυρή κεντρική διοίκηση για την οργάνωση της κατασκευής του.
Ενώ η ακριβής λειτουργία παραμένει ασαφής, είναι προφανές ότι αυτό ήταν ένα είδος κοινοτικού κτιρίου ή ορόσημο για την ευρύτερη περιοχή της Πεδιάδας. Η μνημειώδης και εξέχουσα φύση του πιθανότατα υποδηλώνει τη σημασία της τοποθεσίας και το μέγεθος του πληθυσμού που εξυπηρετούσε.
Ισορροπία μεταξύ Διατήρησης και Ανάπτυξης
Η ανακάλυψη έχει προκαλέσει συζητήσεις σχετικά με το πώς να εξισορροπηθεί η διατήρηση αυτού του μοναδικού ευρήματος με την συνεχιζόμενη κατασκευή του αεροδρομίου. Η Ελληνίδα Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη τόνισε τη σημασία της συνέχισης της αρχαιολογικής έρευνας για την πλήρη κατανόηση του μνημείου και τη διασφάλιση της διατήρησής του.
Εξερευνώνται εναλλακτικές τοποθεσίες για το σύστημα ραντάρ ώστε να επιτραπεί η συνέχιση του έργου του αεροδρομίου, διασφαλίζοντας παράλληλα τον αρχαιολογικό χώρο.
Μελλοντική Έρευνα και Δυνατότητες
Περαιτέρω ανασκαφή είναι κρίσιμη για να διευκρινιστεί ο χαρακτήρας του μνημείου και η σχέση του με τα οικιστικά και θρησκευτικά κέντρα της ίδιας περιόδου στην περιοχή της Πεδιάδας. Η μοναδική του φύση και η μνημειακή κλίμακα το καθιστούν ένα πιθανό ορόσημο του νέου αεροδρομίου Ηρακλείου.
Οι συνεχιζόμενες αρχαιολογικές έρευνες στον χώρο του νέου αεροδρομίου αποτελούν μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας για την τεκμηρίωση και διατήρηση της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς της Κρήτης εν μέσω αναπτυξιακών έργων.
Διαλύοντας τον Μύθο του Ομφάλιου Πεδίου
Μια Ακαδημαϊκή Προοπτική
Ο Δρ. Άγγελος Χανιώτης, Καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στο Institute for Advanced Study στο Πρίνστον, έχει εκφράσει την άποψή του σχετικά με τις εικασίες που περιβάλλουν την ανακάλυψη (Πατρίς 13 Ιουνίου 2024 – στα ελληνικά), δηλώνοντας ότι το νεοανακαλυφθέν κτίσμα δεν είναι το μυθικό “Ομφάλιον Πεδίον” του Δία.
Η Τοποθεσία του Ομφάλιου Πεδίου
Ο Δρ. Χανιώτης αναφέρει τον Καλλίμαχο, έναν ποιητή του 3ου αιώνα π.Χ., ως τη μοναδική πηγή που αναφέρει την ακριβή θέση του Ομφάλιου. Σύμφωνα με τον Καλλίμαχο, το Ομφάλιον βρισκόταν δυτικά του ποταμού Καρτερού, κοντά στην Κνωσό, και όχι στην περιοχή του Καστελίου.
Η Σημασία της Ακριβούς Ερμηνείας
Ο Δρ. Χανιώτης τονίζει τη σημασία της βασιζόμενης σε σταθερή γνώση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και των γραπτών πηγών για την ερμηνεία της τοπογραφίας της Κρήτης. Προειδοποιεί ενάντια στον ερασιτεχνισμό, τη φαντασία και τις ευσεβείς πόθους, προτρέποντας τους δημοσιογράφους να επαληθεύουν τις πληροφορίες πριν διαδώσουν αβάσιμους ισχυρισμούς.
Η Μνημειώδης Μινωική Ανακάλυψη: Ένα Θαύμα και μια Πρόκληση
Ένα Μοναδικό Εύρημα
Η μνημειώδης μινωική ανακάλυψη δίπλα στο νέο αεροδρόμιο είναι ένα θαύμα, που δημιουργεί ενθουσιασμό και απορία. Ο μοναδικός σχεδιασμός του κτίσματος, που αποτελείται από οκτώ ομόκεντρες κυλινδρικές κατασκευές και ένα κεντρικό σχέδιο σε σχήμα σταυρού, έχει σαγηνεύσει τους αρχαιολόγους και το κοινό.
Πιθανή Αστρονομική Σημασία
Ο καθηγητής Ξενοφών Μουσάς, γνωστός για την έρευνά του στον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, υποστηρίζει ότι το κτίσμα μπορεί να έχει αστρονομική σημασία. Προτείνει ότι οι οκτώ ομόκεντροι τοίχοι θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν τα επτά ουράνια σώματα και η κατεύθυνση των δύο ακτίνων θα μπορούσε να υποδεικνύει την ημέρα της σποράς των σιτηρών (26 Οκτωβρίου).
Ισορροπία μεταξύ Διατήρησης και Προόδου
Η ανακάλυψη εγείρει το ερώτημα πώς να εξισορροπηθεί η διατήρηση τέτοιων αρχαίων θησαυρών με την κατασκευή έργων μεγάλης κλίμακας, όπως το αεροδρόμιο του Ηρακλείου. Το Υπουργείο Πολιτισμού έχει δεσμευτεί να συνεχίσει την αρχαιολογική έρευνα για να κατανοήσει πλήρως το μνημείο και να διασφαλίσει τη διατήρησή του, ενώ παράλληλα διερευνά εναλλακτικές τοποθεσίες για το σύστημα ραντάρ ώστε να προχωρήσει το έργο του αεροδρομίου.
Μια Μαρτυρία για τον Μινωικό Πολιτισμό
Το μνημειώδες κτίσμα αποτελεί απόδειξη της εφευρετικότητας και της πολυπλοκότητας του μινωικού πολιτισμού, αναδεικνύοντας την αρχιτεκτονική του δεινότητα και τις πιθανές αστρονομικές γνώσεις του. Καθώς οι περαιτέρω ανασκαφές ξεδιπλώνονται, ο πραγματικός σκοπός και η σημασία αυτού του μοναδικού ευρήματος θα αποκαλυφθούν, προσθέτοντας ένα ακόμη επίπεδο στην κατανόηση της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς της Κρήτης.
