Ο Μινωικός Oικισμός και το Nεκροταφείο στην Κουμάσα

Κουμάσα: Ένας σημαντικός Μινωικός Αρχαιολογικός Χώρος στη Νότια Κρήτη

Η Κουμάσα, ένας σημαντικός μινωικός αρχαιολογικός χώρος στη νότια Κρήτη, βρίσκεται περίπου 15 χλμ. νότια της Γόρτυνας, στη βόρεια βάση των Αστερουσίων Ορέων. Ο χώρος είναι σημαντικός για το προανακτορικό νεκροταφείο του, που ανασκάφηκε στις αρχές του 20ού αιώνα, και τον συναφή μινωικό οικισμό, που αποτελεί αντικείμενο ανανεωμένης έρευνας τα τελευταία χρόνια, με επικεφαλής τον αρχαιολόγο και καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, Δρ. Διαμαντή Παναγιωτόπουλο. Η Κουμάσα παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για τη ζωή και τα έθιμα των Μινωιτών κατά την προανακτορική περίοδο, μια εποχή σημαντικής πολιτιστικής και κοινωνικής ανάπτυξης στο νησί. Η θέση του χώρου στα Αστερούσια Όρη, μια περιοχή πλούσια σε φυσικούς πόρους, υποδηλώνει ότι έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο οικονομικό και πολιτικό τοπίο της εποχής. Η εγγύτητα της Κουμάσας με άλλους μινωικούς χώρους στην περιοχή των Αστερουσίων, όπως τα ιερά κορυφής στον Κόφινα και τον Τρούλλο, καθώς και οι παράκτιοι οικισμοί στο Λέντα, υποδηλώνει ένα καλά συνδεδεμένο δίκτυο κοινοτήτων που αλληλεπιδρούσαν και αντάλλασσαν αγαθά και ιδέες.

Το Νεκροταφείο στην Κουμάσα

Το προανακτορικό νεκροταφείο στην Κουμάσα, που ανασκάφηκε αρχικά από τον Στέφανο Ξανθουδίδη μεταξύ 1904 και 1906, αποτελείται από τρεις κυκλικούς τάφους θολωτούς, έναν τετράγωνο τάφο και ένα κυκλικό οστεοφυλάκιο. Οι θολωτοί τάφοι, χαρακτηριστικοί της μινωικής ταφικής αρχιτεκτονικής, είναι θολωτοί θάλαμοι κατασκευασμένοι με μεγάλες πέτρες. Οι ανασκαφές του Ξανθουδίδη αποκάλυψαν μια αξιοσημείωτη συλλογή από τεχνουργήματα, συμπεριλαμβανομένου ενός πήλινου ειδωλίου που απεικονίζει μια σκηνή ταυροκάθαψης, κυκλαδικά ειδώλια, πέτρινα τραπέζια προσφορών και χρυσά κοσμήματα. Αυτά τα ευρήματα μαρτυρούν τον πλούτο και την πολυπλοκότητα των Μινωιτών που χρησιμοποιούσαν το νεκροταφείο.

Στο τελικό στρώμα της ανασκαφής βρέθηκε μεγάλος αριθμός ανθρώπινων οστών. Τα μισά από αυτά στάλθηκαν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, αλλά δυστυχώς στη συνέχεια χάθηκαν. Τα υπόλοιπα οστά παρέμειναν στον χώρο και ανασκάφηκαν αργότερα από την ομάδα του Παναγιωτόπουλου το 2012 και μετά. Αυτό το σχολαστικό έργο κράτησε αρκετές ανασκαφικές περιόδους και είχε ως αποτέλεσμα την ανακάλυψη πρόσθετων πολύτιμων τεχνουργημάτων, όπως χρυσά κοσμήματα, αντικείμενα από ελεφαντόδοντο και περισσότερα κυκλαδικά ειδώλια, εμπλουτίζοντας περαιτέρω την κατανόησή μας για τη σημασία του χώρου.

Ο Οικισμός στην Κουμάσα

Ο μινωικός οικισμός στην Κουμάσα βρίσκεται σε έναν λόφο με θέα το νεκροταφείο. Ο Ξανθουδίδης αρχικά ανέσκαψε ένα μικρό μέρος του οικισμού, ταυτίζοντάς τον ως ιερό με βάση τα ευρήματα που βρέθηκαν εκεί. Ωστόσο, πρόσφατες ανασκαφές με επικεφαλής τον Παναγιωτόπουλο, ξεκινώντας από το 2012, αποκάλυψαν έναν πιο εκτεταμένο οικισμό με ενδείξεις οικιακών και βιομηχανικών δραστηριοτήτων. Η παρουσία μεγάλων τοίχων, μερικοί με πάχος άνω του 1,2 μέτρου και μήκος 25 μέτρων ή περισσότερο, υποδηλώνει την ύπαρξη σημαντικών κτιρίων. Αυτά μπορεί να περιελάμβαναν ελίτ κατοικίες ή διοικητικές δομές, υποδεικνύοντας μια σύνθετη κοινωνική ιεραρχία εντός του οικισμού. Η ανακάλυψη μινωικής βάσης κίονα το 2018 υπογραμμίζει περαιτέρω τη σημασία του οικισμού και την αρχιτεκτονική του πολυπλοκότητα.

Συνεχιζόμενη Έρευνα και Προσπάθειες Διατήρησης

Η συνεχιζόμενη έρευνα στην Κουμάσα στοχεύει να αποκαλύψει περισσότερα για την καθημερινή ζωή των Μινωιτών που έζησαν και θάφτηκαν εκεί. Η ανασκαφή του οικισμού βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη και μελλοντικές ανακαλύψεις μπορεί να ρίξουν φως στη λειτουργία του χώρου, την κοινωνική οργάνωση και τις οικονομικές δραστηριότητες. Η μελέτη των τεχνουργημάτων και το πλαίσιό τους θα συμβάλει επίσης στην κατανόησή μας για τον μινωικό πολιτισμό, την τεχνολογία και τα εμπορικά δίκτυα. Για την προστασία του χώρου και των ευρημάτων του από τα στοιχεία της φύσης και πιθανές ζημιές, οι χώροι ανασκαφής έχουν καλυφθεί σε αρκετά σημεία. Αυτό το μέτρο διασφαλίζει τη διατήρηση των αρχαιολογικών καταλοίπων για μελλοντική έρευνα και δημόσια προβολή.

Αρχαιολογικός Χώρος: Βασικά Σημεία

• Περίοδος Κατασκευής: Προανακτορική περίοδος (περίπου 3200-2000 π.Χ.)
• Τοποθεσία: 15 χλμ νότια της Γόρτυνας, Αστερούσια Όρη, Κρήτη
• Ιστορική Σημασία: Σημαντικός μινωικός οικισμός και νεκροταφείο, που παρέχει πληροφορίες για τις κοινωνικές, οικονομικές και θρησκευτικές πρακτικές της Προανακτορικής περιόδου. Ο χώρος είναι μοναδικός στην περιοχή για τη στενή σχέση μεταξύ οικισμού και νεκροταφείου.
• Τρέχουσα Κατάσταση: Μερικώς ανασκαμμένο, με συνεχιζόμενη έρευνα με επικεφαλής τον Διαμαντή Παναγιωτόπουλο. Ο χώρος προστατεύεται για τη διατήρηση των αρχαιολογικών καταλοίπων.