Αρχαίος οικισμός Πραισός

Η Πραισός, μια αρχαία πόλη που βρίσκεται στην ανατολική Κρήτη κοντά στη σημερινή Νέα Πραισό, κατέχει μια μοναδική θέση στην κρητική ιστορία. Ήταν η μοναδική ελληνική πόλη-κράτος που βρισκόταν στην ενδοχώρα στο ανατολικότερο τμήμα του νησιού. Η στρατηγική θέση της πόλης στον διάδρομο της Πραισού, ένα βασικό πέρασμα που συνδέει τις βόρειες και νότιες ακτές, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξή της και στις αλληλεπιδράσεις της με τις γειτονικές πόλεις.

Ιστορική Σημασία

Η Πραισός είναι γνωστή για τη σύνδεσή της με τους Ετεοκρήτες, που θεωρούνται οι “αληθινοί” ή αρχικοί Κρήτες. Αυτή η σύνδεση υποστηρίζεται από αρχαιολογικά ευρήματα, συμπεριλαμβανομένων επιγραφών γραμμένων στο ελληνικό αλφάβητο αλλά όχι στην ελληνική γλώσσα, που ταυτοποιούνται ως ετεοκρητικές. Αυτές οι επιγραφές, που χρονολογούνται από την Αρχαϊκή έως την πρώιμη Ελληνιστική περίοδο, παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για τη διακυβέρνηση και την πολιτιστική ταυτότητα της πόλης.

Η στρατηγική θέση της πόλης στον διάδρομο της Πραισού την κατέστησε κεντρικό σημείο για το εμπόριο και την επικοινωνία μεταξύ των βόρειων και νότιων ακτών της ανατολικής Κρήτης. Αυτή η θέση διευκόλυνε την αλληλεπίδραση της Πραισού με τις γειτονικές πόλεις και τη συμμετοχή της στο ευρύτερο πολιτικό και οικονομικό τοπίο του νησιού.

Εξέλιξη στο Χρόνο

Η Πραισός γνώρισε διάφορες φάσεις κατοχής και ανάπτυξης σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας της. Αρχαιολογικά στοιχεία υποδηλώνουν ότι ο χώρος κατοικήθηκε ήδη από τη Νεολιθική περίοδο, με σημαντική κατοίκηση κατά την Υστερομινωική περίοδο (1600-1100 π.Χ.). Η πόλη άκμασε κατά τη Γεωμετρική και την Αρχαϊκή περίοδο (περ. 1100-500 π.Χ.), όπως αποδεικνύεται από τα αρχιτεκτονικά λείψανα και τις επιγραφές. Ωστόσο, αντιμετώπισε προκλήσεις και αλλαγές σε μεταγενέστερες περιόδους.

Κατά την Ελληνιστική περίοδο (περ. 323-67 π.Χ.), η Πραισός προχώρησε σε εδαφική επέκταση, επιδιώκοντας πρόσβαση στη θάλασσα και έλεγχο των θαλάσσιων εμπορικών οδών. Αυτό οδήγησε σε συγκρούσεις και συμμαχίες με γειτονικές πόλεις, με αποτέλεσμα τελικά την κατάκτησή της από την Ιεράπυτνα στα μέσα του 2ου αιώνα π.Χ.

Μετά την καταστροφή της από την Ιεράπυτνα, η περιοχή της Πραισού εγκαταλείφθηκε για σημαντικό χρονικό διάστημα. Επανεγκαταστάθηκε μόνο κατά τη Μέση Βυζαντινή περίοδο, γύρω στον 11ο αιώνα μ.Χ., με την ίδρυση μικρών αγροτικών οικισμών και οχυρωμένων θέσεων στην περιοχή.

Συνδέσεις με Γειτονικές Πόλεις

Οι αλληλεπιδράσεις της Πραισού με τις γειτονικές πόλεις ήταν σύνθετες και ποικίλες με την πάροδο του χρόνου. Κατά την ακμή της στη Γεωμετρική και Αρχαϊκή περίοδο, η Πραισός άσκησε επιρροή στην ευρύτερη περιοχή, όπως αποδεικνύεται από την παρουσία αρχαϊκών ιερών στην περιοχή. Αυτά τα ιερά χρησίμευαν ως εδαφικοί δείκτες και σύμβολα της δύναμης και της πολιτιστικής σημασίας της πόλης.

Ωστόσο, η σχέση της Πραισού με τις γειτονικές πόλεις, ιδίως την Ιεράπυτνα, έγινε ολοένα και πιο ανταγωνιστική κατά την Ελληνιστική περίοδο. Ο ανταγωνισμός για τον έλεγχο των εμπορικών οδών και των πόρων οδήγησε σε συγκρούσεις και τελικά στην πτώση της Πραισού.

Αρχαιολογικός Χώρος: Βασικά Σημεία

• Περίοδος Κατασκευής: Γεωμετρική και Αρχαϊκή περίοδος (περίοδος ακμής)
• Τοποθεσία: Ανατολική Κρήτη, κοντά στη σημερινή Νέα Πραισό
• Διαστάσεις: Το αστικό κέντρο εκτεινόταν σε τρεις ακροπόλεις.
• Ιστορική Σημασία: Μοναδική ενδοχώρα ελληνική πόλη-κράτος στην ανατολική Κρήτη, που συνδέεται με τους Ετεοκρήτες, σημαντικό κέντρο για το εμπόριο και την επικοινωνία.
• Τρέχουσα Κατάσταση: Αρχαιολογικός χώρος με λείψανα από διάφορες περιόδους, συμπεριλαμβανομένης της Γεωμετρικής, της Αρχαϊκής και της Ελληνιστικής περιόδου.
• Τάφοι: Πέντε τάφοι που χρονολογούνται από την Υστερομινωική περίοδο (Θολωτοί Α-Ε) βρίσκονται κοντά στον οικισμό. Αυτοί οι τάφοι, ιδίως οι θολωτοί τάφοι, παρουσιάζουν μοναδικά αρχιτεκτονικά στυλ και ταφικές πρακτικές της εποχής. Οι θολωτοί τάφοι, με τους κυκλικούς θαλάμους και τις θολωτές στέγες, είναι χαρακτηριστικοί της μινωικής ταφικής αρχιτεκτονικής. Η παρουσία αυτών των τάφων παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για τα ταφικά έθιμα και τις κοινωνικές δομές της Υστερομινωικής περιόδου στην Πραισό.

Αναφορές

• THE 147 CITIES OF ANCIENT CRETE, Antonis Vasilakis
• The cities of Crete under Roman rule (1st–3rd centuries AD), Michalis Karambinis, Journal of Greek Archaeology 7 (2022): 233–268
• Contextualizing the Late Minoan tombs of Praisos, Alexandra Katevaini, Proceedings of the 3rd Scapecon Conference, Gronigen Institute of Archaeology, 22 – 29 September 2020