Θολωτός τάφος στις Μαργαρίτες

Υστερομινωικός Θολωτός Τάφος στις Μαργαρίτες Μυλοποτάμου

Κατά τη διάρκεια του χειμώνα 1996-1997, ένας σημαντικός θολωτός τάφος της Υστερομινωικής III περιόδου ανασκάφηκε στην ιδιοκτησία του Μ. Παπαδάκη, στην περιοχή Καλοσύκιας της κοινότητας Μαργαρίτες του Μυλοποτάμου. Η ύπαρξη του τάφου αναφέρθηκε αρχικά από τον Μ. Δανδόλα, κάτοικο της κοινότητας, και ο χώρος επιθεωρήθηκε από τους αρχαιολόγους Ειρ. Γαβριλάκη και Ε. Τέγου. Η ομάδα ανασκαφής ηγήθηκε από τον αρχιτέκτονα Μ. Νικολουδάκη, και τα σχέδια εκπονήθηκαν από τον αρχιτέκτονα Φ. Κούγκλε.

Ο τάφος, προσανατολισμένος προς την ανατολή, είναι προσβάσιμος μέσω ενός μακρύ, στενού, κεκλιμένου προς τα κάτω δρόμου (διαδρόμου) με συγκλίνουσες πλευρές, μήκους 13,70 μέτρων και πλάτους 1,90 μέτρων. Η κατασκευή των πλευρικών τοίχων είναι αξιοσημείωτη, με μεγάλες πλάκες να επενδύουν τα πρώτα 6 μέτρα από την είσοδο έως το θάλαμο ταφής. Το δάπεδο αυτού του τμήματος είναι κατασκευασμένο από μικρά βότσαλα τοποθετημένα σε ασβεστοκονίαμα. Είναι ενδιαφέρον ότι δύο διακριτά στρώματα προσεκτικά συσκευασμένου χώματος με εκτεταμένη καύση στην επιφάνεια βρέθηκαν πάνω από αυτό το δάπεδο. Κατά την αφαίρεση αυτού του χώματος, ανακαλύφθηκε ένας σημαντικός αριθμός κυλίκων (ποτήρια), θραύσματα χρηστικών και αποθηκευτικών αγγείων, μερικά κομμάτια χαλκού και ένα υπόλειμμα φύλλου χρυσού.

Ο δρόμος οδηγεί σε μια μνημειώδη είσοδο, ύψους 1,94 μέτρων, πλάτους 0,86 μέτρων και βάθους 1,10 μέτρων, με ενσωματωμένα παραστάδες και υπέρθυρο. Το εμπόδιο της εισόδου καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά από προηγούμενη λεηλασία σε άγνωστο χρόνο και είχε καταρρεύσει στο εσωτερικό του τάφου. Ένα μικρό τμήμα του εμποδίου επέζησε ακριβώς πάνω από το δάπεδο, αποτελούμενο από προσεκτικά κατασκευασμένες πλάκες ασβεστόλιθου.

Ο θόλος έχει διάμετρο 4,60 μέτρα και ύψος 4,31 μέτρα. Είναι λαξευμένος στον μαλακό λίθο κουσκουρά και επενδυμένος με μεγάλες πλάκες σε ψευδοθόλο. Οι όψεις των λίθων έχουν λαξευτεί σχολαστικά για να επιτευχθεί το κυκλικό σχέδιο του εσωτερικού. Ο θόλος παραμένει άθικτος εκτός από ορισμένες πέτρες που αφαιρέθηκαν από την κορυφή, οι οποίες θα είχαν σχηματίσει τον εξωτερικό, πιθανώς ορατό, τρούλο του τάφου. Μια σύγχρονη ή μεταγενέστερη λεηλασία πιθανότατα συνέβη μέσω του ανοίγματος σε αυτό το σημείο. Ένας σωρός από πλάκες από το κατεστραμμένο εμπόδιο και τον θόλο είχε καταρρεύσει στο θάλαμο, φτάνοντας σε ύψος 1,50 μέτρο από το δάπεδο. Αυτές οι πλάκες είχαν σπάσει και διασκορπίσει τυχόν αντικείμενα που είχαν απομείνει ή παραβλεφθεί από τους λεηλατητές.

Ταφικές Πρακτικές και Κτερίσματα

Ο αριθμός των ταφών θα καθοριστεί μετά τη μελέτη των αποσυντεθειμένων οστών που είναι διάσπαρτα σε όλο το θάλαμο, αλλά είναι ορατά θραύσματα τουλάχιστον δύο κρανίων. Πολλά μικρά θραύσματα πήλινων σαρκοφάγων σε σχήμα κιβωτίου με καπάκια, πιθανότατα δύο σε αριθμό, συλλέχθηκαν από ολόκληρο το θάλαμο. Η εξαιρετικά κακή τους κατάσταση διατήρησης λόγω της διάβρωσης καθιστά την αποκατάσταση σχεδόν αδύνατη, και μόνο λίγα θραύσματα εμφανίζουν ίχνη γύψου και χρώματος. Τα υπολείμματα χάλκινων μαχαιριών ή кинжалов που βρέθηκαν στον τάφο βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση. Μεταξύ των κεραμικών θραυσμάτων, έχουν αναγνωριστεί κύλικες, κύπελλα με ένα χερούλι με λαβή, κύπελλο με σωληνοειδή προχοή, κωνικά κύπελλα, ψευδόλαιμοι αμφορείς και χρηστικά μαγειρικά σκεύη. Ο αριθμός των μικρών ευρημάτων δεν είναι ακόμη γνωστός, καθώς τα περισσότερα προέρχονται από την επίπλευση του χώματος του θαλάμου, η οποία δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Αυτά τα ευρήματα περιλαμβάνουν μια σφραγιδόλιθο σε σχήμα αμυγδάλου, χάντρες από υαλόμαζα, χάντρες διαφόρων σχημάτων (σφαιρικές, σταγονοειδείς, τετράγωνες, κωνικές) και υλικά (χρυσός, φαγεντιανή, κρύσταλλος, αμέθυστος, στεατίτης). Ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης πλάκες από ελεφαντόδοντο ή χαυλιόδοντα ιπποπόταμου, μερικές ανάγλυφες ή χαραγμένες, οι οποίες χρησίμευαν ως ένθετα για χάλκινες λαβές όπλων ή ξύλινα αντικείμενα. Δυστυχώς, κανένα από τα δείγματα που βρέθηκαν μέχρι στιγμής δεν φέρει παραστατική διακόσμηση, όπως αυτά από τον τάφο των Φυλακών Αποκορώνου, αλλά μόνο γραμμική διακόσμηση με ομόκεντρους κύκλους ή καμπύλες γραμμές.

Αρχαιολογικός Χώρος: Βασικά Σημεία

• Περίοδος Κατασκευής: Υστερομινωική III περίοδος (YM IIIA2 και YM IIIB)
• Τοποθεσία: Μαργαρίτες, Μυλοπόταμος, Κρήτη
• Διαστάσεις: Διάμετρος θόλου 4,60 μέτρα, ύψος 4,31 μέτρα. Μήκος δρόμου 13,70 μέτρα, πλάτος 1,90 μέτρα
• Ιστορική Σημασία: Μοναδικός θολωτός τάφος στην περιοχή του Ρεθύμνου, που παρέχει πληροφορίες για τις ταφικές πρακτικές και την υλική κουλτούρα της Υστερομινωικής περιόδου
• Τρέχουσα Κατάσταση: Ανασκαμμένος και υπό μελέτη