Αγία Παρασκευή στο Καλογέρου

Βρίσκεται έξω από το χωριό Καλόγερος στην περιοχή Αμαρίου, η μικρή εκκλησία της Αγίας Παρασκευής αποτελεί ένα μοναδικό παράδειγμα θρησκευτικής αρχιτεκτονικής της Ενετικής εποχής στην Κρήτη. Η ιδιαίτερη κάτοψη της, σε σχήμα ελεύθερου σταυρού, στεφανώνεται από έναν τρούλο που στηρίζεται σε έναν ψηλό κυλινδρικό τύμπανο, δημιουργώντας μια κομψή και αρμονική δομή. Παρόλο που η εκκλησία ανακατασκευάστηκε το 1888, όπως υποδεικνύεται από μια χαραγμένη πλάκα κοντά στην κεντρική είσοδο, η αρχική κατασκευή πιθανότατα χρονολογείται από την Ενετική περίοδο, πιθανώς τον 16ο αιώνα. Αυτό υποστηρίζεται από την παρουσία ενός αρκοσολίου, ενός τύπου ταφικής κόγχης, στον βόρειο βραχίονα της εκκλησίας, που διαθέτει τοιχογραφίες που χρονολογούνται από την ενετική εποχή.

Μπαίνοντας στην εκκλησία από τη νότια είσοδο, οι επισκέπτες συναντούν αμέσως τις τοιχογραφίες που κοσμούν το αρκοσόλιο. Το τύμπανο πάνω από τη κόγχη απεικονίζει τον Χριστό σε μετωπική στάση, να ευλογεί με τα δύο του χέρια. Είναι ντυμένος με κόκκινο χιτώνα και λευκό μανδύα, κρατώντας έναν ανοιχτό κώδικα με ένα απόσπασμα από το Ευαγγέλιο του Ματθαίου που αναφέρεται στην ανάπαυση των ψυχών. Τέσσερις μορφές, που απεικονίζονται σε μικρότερη κλίμακα για να δηλώσουν ταπεινότητα, γονατίζουν εκατέρωθεν του Χριστού με τα χέρια υψωμένα σε δέηση. Μια επιγραφή πάνω από το πρώτο ζεύγος μορφών στα δεξιά του Χριστού αναγνωρίζει τον έναν ως Γεώργιο Χορτάτση. Η ταυτότητα των άλλων μορφών παραμένει ασαφής, αν και η παρουσία ενός μαχαιριού στη ζώνη του ενός υποδηλώνει μια σύνδεση με την καθημερινή ζωή ή ένα συγκεκριμένο επάγγελμα.

Η ταυτότητα του Γεωργίου Χορτάτση, ο οποίος έλαβε το προνόμιο της ταφής εντός της εκκλησίας, αποτελεί αντικείμενο συνεχιζόμενης έρευνας. Έχουν διατυπωθεί αρκετές υποθέσεις, συμπεριλαμβανομένης μιας πιθανής σύνδεσης με την οικογένεια των αρχόντων Χορτάτση, γνωστή για τη συμμετοχή της στις κρητικές εξεγέρσεις κατά των Ενετών τον 13ο αιώνα. Ωστόσο, η μεταγενέστερη χρονολόγηση του μνημείου υποδηλώνει ότι μπορεί να ανήκει σε διαφορετικό Γεώργιο Χορτάτση, πιθανώς τον φημισμένο θεατρικό συγγραφέα από το Ρέθυμνο που έφτασε στο απόγειο της καριέρας του στα τέλη του 16ου αιώνα. Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι ήταν γραμματέας του Ματθαίου Καλλέργη, μιας εξέχουσας προσωπικότητας στην ενετική Κρήτη. Δεδομένης της επικράτησης του ονόματος Γεώργιος Χορτάτζης, η ταυτότητα του ατόμου που είναι θαμμένο στην Αγία Παρασκευή παραμένει αβέβαιη.

Περίοδος Κατασκευής: Πιθανώς 16ος αιώνας (Ενετική περίοδος)

Τοποθεσία: Έξω από το χωριό Καλόγερος, περιοχή Αμαρίου, Κρήτη

Ιστορική Σημασία: Εκκλησία της ενετικής εποχής με μοναδική αρχιτεκτονική και τοιχογραφίες, πιθανώς συνδεδεμένη με την οικογένεια Χορτάτζη.

Τρέχουσα Κατάσταση: Ενεργός εκκλησία, ανοιχτή στους επισκέπτες.