Κάστελλος Καταλαγαρίου

Ο Κάστελλος Καταλαγαρίου, γνωστός και ως Φρούριο του Κορνάρου ή Φρούριο της Παλιόχωρας, βρίσκεται στον λόφο Κάστελος νότια του Καταλαγαρίου, σε μια περιοχή πλούσια σε ελαιώνες και αμπελώνες. Σύμφωνα με την παράδοση, χτίστηκε από τον Νικηφόρο Φωκά μετά την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Άραβες το 961 μ.Χ.

Κατά τη διάρκεια της Ενετοκρατίας, χρησίμευε ως έδρα φέουδου και ανήκε στην οικογένεια Κόρνερ (Κορνάρος), επιβλέποντας τις περιουσίες τους. Το όνομα Κόρνερ (Κορνάρος), μια αριστοκρατική ενετική οικογένεια, αντηχεί στην Κρητική Αναγέννηση μέσα από τον ποιητή Βιτσέντζο Κορνάρο. Αν και δεν υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ του ποιητή και του φρουρίου, το κοινό όνομα υποδηλώνει την αλληλένδετη ιστορία της Κρήτης κατά την περίοδο αυτή.

Το φρούριο είναι μια ορθογώνια κατασκευή με έναν περιμετρικό τοίχο ύψους περίπου 5,5 μέτρων και πάχους 0,60 μέτρων, που περικλείει την περιοχή της κορυφής του λόφου. Η συνολική έκταση του χώρου υπολογίζεται σε περίπου 50 στρέμματα. Η βόρεια πλευρά, που καταλήγει σε γκρεμό, δεν έχει περιμετρικό τείχος. Το 1997 πραγματοποιήθηκαν εργασίες σταθεροποίησης και αποκατάστασης και ολοκληρώθηκαν τμήματα της νότιας πλευράς του περιμετρικού τοίχου, αποκαθιστώντας τη συνολική εμφάνιση του φρουρίου.

Η τοιχοποιία αποτελείται από αργολιθοδομή με ασβεστοκονίαμα ως συνδετικό υλικό. Τμήματα της δυτικής πλευράς του περιμετρικού τοίχου φαίνεται να είναι μεταγενέστερες προσθήκες και διατηρούν σοβά τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά. Μέσα στο κάστρο, υπάρχουν πολλές πέτρες κτιρίων διάσπαρτες τριγύρω, παρέχοντας λίγες πληροφορίες για τον τύπο των κατασκευών που κάποτε υπήρχαν εκεί. Εξαίρεση αποτελεί ένα τετράγωνο κτίριο κοντά στη νοτιοανατολική γωνία του φρουρίου, όπου ένας τοίχος εφάπτεται στον περιμετρικό τοίχο, σχηματίζοντας μια εσωτερική σκάλα που έχει καταρρεύσει στην κορυφή. Αυτό το κτίριο, πολύ ψηλότερο από το ύψος του τείχους, μοιάζει με το κάστρο της Μέλισσας τόσο ως προς τη μορφή όσο και ως προς τη θέση. Μερικές τετράγωνες κατασκευές στο κέντρο του κάστρου ήταν πιθανότατα δεξαμενές.

Λίγα μέτρα δυτικά του φρουρίου, υπάρχουν πολλά πατητήρια σκαλισμένα στο βράχο, που πιστεύεται ότι χρησιμοποιούνταν από τη μινωική εποχή. Κατά την Ενετοκρατία, όπως και στην υπόλοιπη Κρήτη, εδώ παράγονταν μεγάλες ποσότητες κρασιού Μαλβαζίας, ένα από τα πιο διάσημα κρασιά στην Ευρώπη εκείνη την εποχή.

Ακριβώς δίπλα στο περιμετρικό τείχος βρίσκεται το μικρό εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής, χωρίς σωζόμενες τοιχογραφίες. Παρόμοιο φρούριο με πατητήρια και εκκλησία αφιερωμένη στη Ζωοδόχο Πηγή είναι το φρούριο της Μέλισσας κοντά στον Άγιο Θωμά.

Περίοδος Κατασκευής:

• Σύμφωνα με την παράδοση, χτίστηκε το 961 μ.Χ. από τον Νικηφόρο Φωκά.

Τοποθεσία:

• Λόφος Κάστελος νότια του Καταλαγαρίου, Κρήτη.

Διαστάσεις:

• Χονδρικά ορθογώνια κατασκευή.
• Περιμετρικός τοίχος ύψους περίπου 5,5 μέτρων και πάχους 0,60 μέτρων.
• Η συνολική έκταση του χώρου υπολογίζεται σε περίπου 50 στρέμματα.

Ιστορική Σημασία:

• Χρησίμευσε ως έδρα φέουδου κατά την Ενετοκρατία.
• Ανήκε στην οικογένεια Κόρνερ.
• Συνδέεται με την παραγωγή κρασιού Μαλβαζία κατά την ενετική εποχή.

Τρέχουσα Κατάσταση:

• Κυρίως ερείπια, με μόνο τμήματα του περιμετρικού τοίχου και θεμέλια κτιρίων να παραμένουν.
• Η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής εξακολουθεί να στέκει, αλλά χωρίς σωζόμενες τοιχογραφίες.

Αναφορές